Lá sen – Dược liệu bình dân tác dụng chữa “bách bệnh” mà không phải ai cũng biết

Lá sen gắn liền với cuộc sống của dân ta từ ngàn đời xưa đến nay thông qua những bọc xôi, bọc cốm. Không những vậy trong y học cổ truyền, lá sen còn là một dược liệu vô cùng quan trọng. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn và các công dụng chữa bệnh ít người biết về lá sen trong bài viết dưới đây. 

Lá sen và những điều cần biết

Cây sen có tên gọi tiếng anh là Nelumbonaceae. Loại cây này thuộc giống thực vật sống dưới nước, được trồng trong đầm và rải rác khắp cả nước. Theo y học cổ truyền, tất cả các bộ phận của sen đều có thể sử dụng để làm thuốc, điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, trong đó lá sen được sử dụng nhiều và phổ biến nhất. 

Lá sen màu xanh lục đặc trưng với phiến lá to rộng, đường kính từ 30 – 60cm, mặt trên xanh sẫm còn phần tiếp xúc với nước màu xanh nhạt, vị hơi đắng, thơm dịu nhẹ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong lá sen có chứa một hàm lượng lớn các chất chống oxy hóa như: Flavonoid, Quercetin, Tannin,… cùng các loại khoáng chất. Cụ thể, 70kcal năng lượng, 2g Lipid, 28.5g Natri, 30mg Kali, 4.3g Protein, 105% vitamin A, 18.8% vitamin C, 22.3% canxi, 16.5% sắt. Chính vì vậy, lá sen là một dược liệu quan trọng và quý giá giúp ngăn ngừa  oxy hóa, ung thư, bệnh tim mạch, hạ mỡ máu,… 

Dược liệu lá sen thường được thu hoạch vào mùa hè bởi theo các chuyên gia đây là thời điểm lá sen đạt được giá trị dinh dưỡng tốt nhất. Hơn nữa, giai đoạn này lá sẽ tươi và dễ thu hoạch hơn những mùa khác vì lá có thể bị khô, héo và rụng đi để tập trung nuôi củ. 

Tác dụng “kinh điển” của lá sen từ ngàn đời 

Bên cạnh những công dụng trong cuộc sống hằng ngày như làm lá gói, lá sen tươi còn còn thể hiện khả năng chữa bệnh rất hiệu quả. 

Những tác dụng không ngờ của lá sen với sức khỏe

Theo Y Học Cổ Truyền, lá sen có vị hơi đắng và chát, tính mát giúp thanh nhiệt, làm tan máu tụ và có tác dụng cầm máu. Vì vậy, nên công dụng chính của lá sen rất phù hợp dùng để điều trị băng huyết, phù thũng máu tụ, nôn ra máu, chảy máu cam, miệng khát, đại tiện ra máu, tâm phiền và duy trì cân nặng của cơ thể.

Bên cạnh đó theo y học hiện đại, lá sen có công dụng tốt trong việc hỗ trợ trong điều trị các bệnh liên quan đến rối loạn lipid máu, làm giảm tổn thương gan, ức chế quá trình hấp thu vào cơ thể và tăng tốc độ chuyển hóa năng lượng giúp kiểm soát cân nặng. Ngoài ra, đây còn được xem là phương thuốc dự phòng các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch, cao huyết áp, mỡ máu…

Dược lý của lá sen trong điều trị bệnh lý 

Các nghiên cứu y khoa đã chỉ ra rằng lá sen có rất nhiều chất tốt cho sức khỏe. Hơn nữa, nó còn chứa những dược tính quan trọng có khả năng ức chế nhiều bệnh lý mà không phải loại dược liệu nào cũng có được.

Khắc phục tình trạng mất nước 

Một trong những công dụng của lá sen mà ít người biết đó chính là giảm nguy cơ thiếu nước rất hiệu quả ở những người bị tiêu chảy, sốt cao… Trong đông y, lá sen được đánh giá là phương pháp an toàn, lành tính giúp cân bằng nước trong cơ thể. Lá sen có chứa hàm lượng kali và natri dồi dào vì vậy lá sen bổ sung điện giải đã mất đi giúp cân bằng điện giải hạn chế tình trạng rối loạn điện giải. 

Đồng thời, lượng natri ổn định trong cơ thể sẽ hạn chế mất nước. Chính vì vậy, lá sen là một lựa chọn tốt cho bệnh nhân tiêu chảy, tránh mất nước và rối loạn điện giải, giảm nguy cơ tử vong. Cách dùng cũng rất đơn giản chỉ cần thái nhỏ, giã lấy nước và uống nhiều lần trong ngày là được.

Đẩy nhanh sản dịch sau sinh

Sau khi sinh, tử cung của người mẹ sẽ co bóp để đẩy lượng máu còn sót lại trong tử cung ra ngoài như một phương pháp làm sạch tự nhiên. Sản dịch này sẽ được đẩy ra ngoài cơ thể từ 5-7 ngày hoặc có thể kéo dài khoảng 10 ngày tùy theo cơ địa của từng người. Thế nhưng, vì nhiều lý do khác nhau mà ở nhiều chị em lượng sản dịch này không được đẩy ra ngoài mà bị ứ đọng bên trong. Điều này là một điều rất nguy hiểm với các mẹ sau sinh.

Theo Đông Y, lá sen có tác dụng trực tiếp đến kinh can, tỳ, vị nên giúp hoạt huyết, kích thích cơ tử cung co bóp liên tục nhằm đẩy hết sản dịch ra bên ngoài cơ thể nhanh chóng nhất. Đặc biệt, với những mẹ sử dụng lá sen sau sinh, sản dịch thường được đẩy ra nhanh và hết sớm hơn những mẹ khác. 

Điều trị mỡ máu hiệu quả

Một trong những công dụng “thần sâu” và nổi tiếng bậc nhất của lá sen chính là điều trị mỡ máu cao. Bệnh lý này là nguyên nhân của rất nhiều bệnh nguy hiểm tới tính mạng của con người như đột quỵ, suy tim… Chính vì vậy, lá sen thường được truyền tai nhau về khả năng giảm và phòng mỡ máu hiệu quả. 

Trong lá sen có các dược tính giúp kích thích cơ thể sản sinh ra chất cholecystokinin. Đây là một loại hormone có khả năng thúc đẩy cơ thể tiêu hóa chất béo và protein giúp quá trình tiêu hóa ở ruột non diễn ra nhanh và hiệu quả hơn. Do đó, cơ thể sẽ thực hiện quá trình trao đổi cholesterol từ mô về gan, qua đó giúp thải cholesterol thừa ra ngoài.

Ngoài ra, hàm lượng kali và natri dồi dào có trong lá sen cũng giúp trung hòa lượng cholesterol trong cơ thể, đào thải cholesterol có hại ra ngoài từ đó duy trì mỡ máu ở mức độ ổn định.

Chữa mất ngủ nhanh chóng

Hạt sen hay củ sen luôn được biết tới công dụng chữa mất ngủ, mang đến một giấc ngủ tự nhiên chất lượng cho người bệnh, mà ít ai biết rằng lá sen cũng có thể thực hiện công dụng ấy một cách hiệu quả. Một vài nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong lá sen có chứa vitamin B6 giúp cơ thể sản sinh ra chất serotonin – chất dẫn truyền thần kinh tham gia điều hòa nhịp thức ngủ của cơ thể. 

Không những vậy, hoạt chất này còn giúp cải thiện tâm trạng, giải tỏa căng thẳng, không còn tình trạng bứt rứt trước khi ngủ, khiến cho cơ thể dễ chìm sâu vào giấc ngủ. Người bệnh cũng dễ dàng có một giấc ngủ ngon, chất lượng một cách tự nhiên và an toàn nhất. Bên cạnh đó, vitamin B6 còn giảm nồng độ axit amin homocysteine trong máu giúp người bệnh không còn lo nghĩ nhiều trước khi đi ngủ, bồn chồn hay mộng mị trong quá trình ngủ,  qua đó hỗ trợ ngủ ngon hơn.

Giảm cân hiệu quả 

Giảm cân chưa bao giờ là điều dễ dàng với bất cứ ai. Đặc biệt là tìm kiếm một sản phẩm an toàn lành tính có thể sử dụng lâu dài mà vẫn có thể giúp ngăn ngừa hình thành chất béo trong cơ thể và giảm cân hiệu quả là điều khó khăn. Thế nhưng, những chiếc lá sen bình dị này lại có thể giải quyết được vấn đề này. 

Lá sen có chứa taurine là một loại axit amin quan trọng giúp cơ thể đốt cháy chất béo. Vì vậy, khi sử dụng lá sen sẽ cung cấp một lượng taurine khá cao giúp đẩy nhanh quá trình đốt chất béo trong cơ thể, từ đó kiểm soát được cân nặng một cách hiệu quả. Không những thế khi sử dụng các chế phẩm từ lá sen, người dùng sẽ cảm thấy no lâu hơn và hạn chế cảm giác thèm ăn, nên sẽ không còn cảm giác muốn ăn nhiều hay dùng bữa phụ, đặc biệt là vào ban đêm. 

Hơn nữa, trong lá sen có chứa các chất chống oxy hóa là tanin và flavonoid, đóng vai trò loại bỏ độc tố trong cơ thể và loại bỏ các cholesterol xấu. Điều này sẽ giảm tốc độ chuyển hóa chất béo nên hạn chế được việc tích tụ mỡ thừa gây béo phì. Ngoài ra, lá sen còn có tác dụng tăng tốc độ chuyển hóa và tăng tiêu hao năng lượng qua đó giúp cơ thể duy trì cân nặng ổn định.

Kiểm soát huyết áp

Như đã trình bày ở trên lá sen tươi có hàm lượng flavonoid rất cao. Hoạt chất này có tác dụng chống các chất oxy hóa qua đó làm bền vững thành mạch, giúp cho máu lưu thông tốt hơn, giúp giảm các vấn đề về tim mạch. Hơn nữa, việc ngăn ngừa hình thành máu hay cục máu đông trong thành mạch cũng giúp kiểm soát huyết áp tối đa, đặc biệt là bệnh tăng huyết áp. 

Chữa băng huyết, chảy máu cam, tiêu chảy ra máu

Theo Đông y, lá sen có tác dụng đến kinh can, tỳ, vị giúp lưu thông máu tốt hơn, qua đó lá sen có khả năng cầm máu hiệu quả mà không phải ai cũng biết tới công dụng này. Bên cạnh đó, loại lá này còn chứa chất chống oxy hóa flavonoid, đặc biệt là quercetin có tác dụng chống viêm, tái tạo lại mạch máu, làm máu nhanh cầm hơn, qua đó hạn chế tình trạng băng huyết, chảy máu cam hay đi cầu ra máu.

Dược liệu lá sen trong các bài thuốc dân gian 

Lá sen có nhiều công dụng cho sức khỏe như đã trình bày ở trên, chính vì vậy loại lá này được sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc dân gian nhằm mục đích chữa bệnh rất hiệu quả. 

Bài thuốc giúp hỗ trợ kiểm soát cân nặng

Đây là bài thuốc đơn giản, dễ dàng mà bất cứ ai cũng có thể áp dụng và sử dụng hằng ngày, nhưng nguyên liệu lá sen ở đây cần chọn những chiếc lá sen bánh tẻ với độ “chín” vừa phải nhưng lại đạt được dược tính và dưỡng chất tối đa. Nghiền hỗn hợp 60g lá sen, sơn tra tươi và hạt ý dĩ mỗi vị 10g, 5g vỏ quất thành bột mịn rồi sắc uống thay trà. Sử dụng trong vòng 3 tháng cho một liệu trình.

Ngoài ra, bột lá sen khô cũng có thể được dùng một mình như một bài thuốc kiểm soát cân nặng khá tốt. Người dùng chỉ cần pha bột lá sen với nước và sử dụng hằng ngày để đạt được hiệu quả tối đa. 

Bài thuốc giúp giảm mỡ thừa, mỡ xấu, giải độc 

Lá sen có khả năng tuyệt vời trong việc thanh lọc cơ thể một cách tự nhiên và an toàn. Bạn chỉ cần sắc hỗn hợp 20g lá sen, 4g sơn trà sao, 10g mạch nha tươi, 15g vỏ quất. Với lượng dược liệu như thế này bạn có thể uống trong một ngày, uống lạnh hoặc nóng đều được tùy thuộc vào thời tiết và nhu cầu của người dùng. 

Bài thuốc thanh nhiệt, làm mát cơ thể

Một bài thuốc dân gian giúp thanh nhiệt, mát gan mà ai cũng có thể làm được tại nhà với thành phần chính là lá sen khô và kim ngân hoa. Với bài thuốc này, bạn không cần sắc mà chỉ cần hãm lấy nước uống thay nước lọc hằng ngày là được. Thức uống này rất thích hợp với thời tiết mùa hè. 

Bài thuốc lá sen trị rối loạn giấc ngủ

Tương tự như hạt sen, lá sen cũng thường được đưa vào các bài thuốc với công dụng chữa mất ngủ mang đến giấc ngủ ngon, chất lượng cho người dùng. Bên cạnh lá sen, người dùng có thể gia giảm thêm một vài vị thuốc khác để tăng cường độ hiệu quả của bài thuốc như tuyền phúc hoa, thạch quyết minh, bán hạ.

Một vài vị thuốc khác cũng có thể sắc cùng lá sen nhằm giải quyết bệnh mất ngủ như vị đảng sâm, thiên ma, trần bì. Bài thuốc này có thể sắc uống hằng ngày và chia làm hai lần. 

Những lưu ý quan trọng khi sử dụng lá sen 

Lá sen là một dược liệu quan trọng và được đánh giá khá an toàn, lành tính, thế nhưng khi sử dụng bạn cũng nên lưu ý một vài điều quan trọng dưới đây.

• Mặc dù lá sen có rất nhiều công dụng chữa bệnh nhưng không phải loại lá sen nào cũng có thể làm được điều đó. Cụ thể, lá sen được chia ra làm hai loại bao gồm sen quỳ và sen sắc. Thông thường những lá sen quỳ thường to hơn nhưng lại không có giá trị nhiều trong việc điều trị các bệnh lý. Chính vì vậy, người dùng nên chọn những lá sen sắc bánh tẻ để sử dụng trong việc khắc phục các vấn đề sức khỏe đang gặp phải. 
• Phụ nữ có thai, đang trong kỳ kinh nguyệt hay những người có cơ địa lạnh bụng, người suy giảm sinh lý không nên sử dụng lá sen dưới mọi hình thức. Bởi lá sen có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe nhưng với những đối tượng nhạy cảm nên hạn chế sử dụng tránh ảnh hưởng tới sức khỏe toàn diện. 
• Khi sử dụng lá sen khô hoặc tươi để cải thiện sức khỏe, người bệnh cũng nên sử dụng sau ăn 30 phút để không ảnh hưởng tới tiêu hóa 

Như vậy, những thông tin trong bài viết giúp mọi người nắm được một số tác dụng của lá sen cũng như những bài thuốc cổ truyền xưa được ứng dụng lá sen. Từ đó, cân nhắc xem mình có phù hợp bổ sung không nhé để mang lại hiệu quả tốt nhất mà không gây ảnh hưởng sức khỏe.

Nguồn tham khảo:

Superhydrophobicity in perfection: the outstanding properties of the lotus leaf:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3148040/

Lotus Leaf: History and Benefits:
https://www.teatoxaustralia.com/blogs/ingredients/39837825-lotus-leaf-history-and-benefits